|
|
|
}AyySÉ}HÜ <y¡
...
|
{Srò ~H~S
|
Pcv wS~SÜ ÉSAy®H}S? Pcv ~MÖ Ér©ySv? ÑSAr} ÉSsH PdS>jS} Yd©Sv A~dMiv
uÙArcSå ~SAÑÖHMhRuÚ}H
|
|
ÉSAy®H Ér©ySMv} \wSd©Sv _dv P~SMc} {ÚMd {ÚMd¥ Pcv ÑSAr wS~SÜ, _ <4mS
rSZ _dv dÚyZ <SÉAòc¥ vrÍv u}S ÑSAr Xår Arv yi} fM} vS sScM~
(‘Arv j~’ (yÇSñ) vS wS} c}M~) rSMc AvMj} y~S |SÜ vS¥ _Z Yh}Mq A~òMzt PvZ¥
1980} tÅMc} PeSÖSÜ {StSA}ÑSMm yv txrM}} ÉÑM|SAerSÜ ÑSAr AvMÜ _cCm YåjSñArc c{ñÅS~S
cM}Ai~S{¥ Cnc Ai~ \M&SuvH XvÚïSMv} Atv É}cSA} Aw~dSvS PsMc PyMi
PyMi Aci ÑSArMc Xz©SerMt} PtdSMvS ÑMy, PhvSMvS ÑMy¥ <ArCm ÑSAr} ÉS{Mv PÉZ ÑSArCm} Éy yÙ§Så
_cCm =©ScSMoñ P~dS sScMy¥ {StSA}ÑSMm PwR>Mi PtAd, cH cS¢! Y{SMt} wiM2}
_cmS {SAt ÑSArMc tÁ’Atv YMe _cmS yvÚÜS t<SrS~ xÌ>ÉA~MÜ AvMÜ AeMÜMi¥ PdSÜS |SaÜS ÑSAr} jSÜeSÜ P~dS Ñ~ ‘Eloped with Wild Tusker
on...’¥ {Sdr}S dÚy AyhA~r vÜ¥ Y} _cmS ÑSAr AvMÜ {SdrMt}
_cmS t~ PwiMvZ YMi¥ tÅ ySM}S Atv w} PÉ ÑAUvH \$S}a Ñ~¥ t<SrSM~}
cSMi rS} <MÜSjv rr AtMv xÌA}MÜ AeMÜMi¥
XAjr w>SjS} yv{AæM§} Y{M~
_cmS 6 xÌm {MrS \>hÍ {SAt ÑSArMc jòM~ uM} eT{S}SÜ rSA~{ AtDö~ Ñ~Ø PsMc
YvS {Sdr jSvyi¥ rSMc AvMÜ XAjrySyÚ} PrS~S iAy eT{S}S}
yvySØM~SMra }SdS Ai~¥ _c Atv rS} wSrSaÜS~S ({SdMr} ÉÑcS}H) rSMc eT{S}S
yvySØM~S} wSMÅ ZvoØ vtH} wSM} h}SDö~¥ wSMÅ _cmS ÑSAr} wS~ oSc~, Y}
Y{SMt} µH{rH Pz@S PtRÖ¥ rSMc Y} wSaÜS |SÜAv¥ wÛyñ P{AtvHwÚ} PsMc u}S PiSm t<SrS~ r{S~Mc AyMÅÇ rSA~{ PtaÜS} jv© 1980} tÅMc} {SkS{SAk eT{S}SÜ
AvMÜ |SaÜS ÑÜ¥ _c wSMÜ PyAÖ (P~SÑS} AÅc~) y>SuS XyôSÜ PÉ jòM~ wSA~MÜ |SÜ¥ PyÅ Aci Atv rS} wSMÜ} PyAÖ} kÌvkÌv YaÜSj
jòM~ éS{ySÉH}S cMvMi, Ac© rSMc Y} wSaÜS |SÜAv¥
|
|
rS ÑM~ ÑSAr vSvS cS}Mq AyAz7 XyôSÜ
jòM~ wSA~MÜ P|Mr wSM}, É{Ü É{Ü Y} vSa Ax}Mr wSM}¥ _} {Mu© jòM~ YMe} jHyMv AxM} |SaÜSZ |At rS} <uSv \M±Å©
ÑÜ, rS ÑM~ PÉ ÑSAr} vS Px}S} ÉHSyvSZ PyAÅ¥ ÉSAy®H PÅSvwÚ} PsMc ySôS XyôSÜ
PcvS¥ rS} PêM® _mS <M|Sj© vÜ¥ \M±Å© |At <ScÔArc
AvySñhMv} (Natural Selection) oSMc ÉSÖS
PtaÜS ÑÜ, PÉ ÑSAr YyS} AxM} YMÉ¥ P|{v, \§}yMò yS} yS} |
|
É}cSA} Aw~dSvS PsMc {SAt ÑSAr jòM~ hM~ AeMÜMi¥ rS} AvySñAhr vSÜc rSMc wA}r©Se cM} hM~ PeM~ PÉ YyS} AxM} _MÉMi¥ _dSMv _mS y~S zS~, PÅSvwÚ}
PsMc wA}qryÜÜS ÉSA}v (heifer)
AcvM~ PÉ ÑSAr} Y} ySôS vSa ÑMr wSM}¥ P|{v PÅSvwÚ} PsMc PcvS \§}yMò }SdS }SjcÌ{S}H a AÉØMÑ®}H¥
cS}qmS ÅS}HA}c¥ XyÅ© ÉSAy®H} PêM® PÉmS vSa ÑMr wSM}¥ rSMc PÅSvwÚ} PsMc PcvS ÑMÜAi~ ySôS XyôSÜ¥ _dv rS} <s{
P|Ryv¥
<jvMv} <ArM|SAerSÜ _cSAuc <Ar&5H}
\yy ÑM~ rSMt} {Mu© Y{}q |Ú$a ÑMr wSM}¥ Ac©
_Z }SemS ÑAUvH} aw} eÖSÜ vS¥ _c _c É{Ü P{SmS{ÚCm z( zSMyZ
É{É©S} É{SuSv ÑMÜ |SÜ¥ _{vCmZ ÑMÜAi~ Ñ~Ø_ jÜ{S~S} Py~SÜ¥ <sM{
yvÚÜS P<{vSMs} _c ÉòHa ÉMò Ai~¥ PÉ |r yS}Z jÜ{S~S} aw} YLá
ÑaÜS} PhîS cM}, wSÅ PsMc P<{vSs _cmJ uSãS PtÜ; xM~ A&rHÜ
ÑSArCm ~ê©hÍ©r ÑMÜ Y}A cM{ñ Éx~ ÑÜ vS¥ yS}ØyS} _mS fmM~, rdv
wSÅ PsMc rSMc ÉÑyr PÅdSMr P<{vSs rS} PwiMv} \TMr ÑSrdSMvc t<Sr
yAÉMÜ AtM~, µH{SMv} Khrv© ÑÜ _yØ PÉ ôSv wA}r©Se cM}¥ YA>cSMra
_ }c{ fmvS} Ayy}q wSZ¥ rMy Avj Avj <SuSv© }êS c}Mr yÖ tÁZ t<SrSM~} {Mu© |Ú$ <SÜZ
ÑÜ¥ xM~ _cCm} <SqÑSAva fMm¥ Ac© P}SÇmS wS®ñyArñvH}
aw} eÖSÜ vS¥ xM~ _~ScSÜ _cSAuc yÖ t<SrS~ sScM~a ÑAUvH} rSMr zÜ PvZ¥
|
|
P<{, XsSñà AyMÅÇ _cCm ÉòH yS ÉAòvH} <Ar
YÉAå, yA2 XyôSÜ fMm¥ yMv _mS ÑaÜS} ÉÚM|Se PvZ¥ fTÜS
Y} yvÚÜS ÑSAr} Yh}Mq} {Mu© _mS _cmS P{RA~c wSsñc©¥ jòM~ {Mv} {MrS ÉAòvH AvMÜ f} c}S} ÉÚM|Se PvZ¥ yA2 XyôSÜ
YMi¥ PÉdSMv _c jv iSÖS Xv© jMv} eAr PvZ¥ _mS zÍ~M~ h~My vS, yMv} ÑSAr} {Mu© <jvMv} rSAeMt Éy É{Ü <ArM|SAerS¥
ÑSAr} jeà {SrÏrSAæc¥ rS} Pvrϧ PtÜ
rSMt} <uSvr{S VH ÑSAr, }SAv pÍZ¥ uvMeSwS~ {ÚMdSwSu©SÜ |rZ |ÛswAr}
csS yM~ sScÌv, |ÛswAr yM~ AciÂZ PvZ¥ YMi |ÛsMv®H¥ wÚTÇ ÑSAr} ÉMò ÉDcÕ
|ÛMs} <MÜSjMv, cuÚ <jvMv}
rSAeMt, PvÑSrZ ÉS{AÜc¥ tÅ-wMvM}S Atv _cmSvS sScM~Z ÑMÜ Pe~, <jSAr} zAyÇ©Mr} jv© rS} Y} <MÜSjv
PvZ¥ PdtSÜ yS eMÖ ÑSAr} t~ wÖM~ AvMj PcSva }cM{ eMÖ} PyÖS PzMg wS~SMvSZ rS} _c{S® PhîS, Xv©Mt} cH Ñ~, _ AvMÜ rS} Ay2Â{S®
{SsSy©sS PvZ¥ fÚ{wSÖSAv aÇÚu YAyíS} ÑaÜS} YMe PdtSÜ ÑSAr} tM~} ÉMò ÉÚM|SeÉ¡SvH
PcSva yÖ ÑSAr u}S wÖM~ rSMc {S}S} jv© XÉM{a AyMÅÇ YZMv XvÚ{Ar PtaÜS Ñr¥ vS ÑM~ PdtS} wÚM}S yM2SyUZ
y}ySt ÑMÜ |SMy¥ YÉM~ ÉSAy®H} ÉòH PcSva Ah}cSM~} ÉSsH Ér©ySv vÜ¥ _Z wÚTÇ hA}M®} ÉMò A{~ y}Ø
‘PÅMÇ} cAyrS’} XA{r }SMÜ}¥ rMy wS® A}å ÑÜ vSZ¥ rS} Éy É{MÜ} Ér ‘ÅÛMv©M} cA}y wÛqñ’¥
_ yS} PÉ cSj PrS Ñ~¥ _dv ‘PÑ y¡Ì, AytSÜ’, `oySZ, mSmS¥ rS} w}
Pc rS} jv© <rHêSÜ YMi, rS} jv© YyS} É¡Sv¥ PÉdSMva YyS} Xv© yÚMvS
t<SrSM~} ÉMò <ArM|SAerS¥
|
wÚTÇ ÑSAr} <rHêS}
ÉMò rS} zSyH ÉAòvH} ^rÍhMç} (oestrus) ÉG¡ YMi¥
VH-ÑSAr} PêM® _mS c{ PyAÅ 46 Atv¥ P|{v {SvÚMÇ} PêM® 28 Atv¥ Cnc É{MÜ Y{SMt} vSÜc ÉSAy®HMc u}Mr PwM}Ai~ yM~Z |r kSM{~S¥ <Éòr
\MNd©, Uv©wSÜH <SqHMt}
{Mu© _c{S® ÑSAr}Z ^rÍRSy ÑÜ vS¥ wÚTÇ ÑSAr _mS yÚkMr wSM} VH-XMò} eM¡ (Flemen)¥
Ñ}M{SMv} |
|
|
ÉØMcMr ÑSaÜSÜ _ ÉØySt iÖSÜ¥ wÚTMÇ}
Atc PsMc rS} {tRSMy} rHÉ e¡ _
dy} iAÖMÜ PtÜ¥ jòM~ ÑnSà _Z e¡ PwM~ Y{}S ÉrcÕ ÑMÜ |SZ¥ _ csSÜ {Mv wMÖ Pe~ ~S~Aj} (XMÑS{ PeR}HwÚM}} }SjcÌ{S} <cÔrHÅh4
yY|ÜS) csS¥ ÑSAr AvMÜZ PrS r@S} jHyv¥ wÚTÇ ÑSAr} {tRSMy}
e¡ AvMÜ _c Atv csS ÑDö~¥ {Sdr}Sa hS} wSMÅ }MÜMi¥ ‘e¡
dÚy zS~, {ÚÉÇM}} {MrS, rSZ vS?’ yM~ {SdrMt}
AtMc rScSM~v¥ _c <ShHv {Sdr ràêqSà ÉSÜ AtMÜ y~~: ÑÆ,
AhcS} P~tS} ~SÑSv (iÂ>MhS} AyïS} {MrS)¥
Y{}S XMvc É{Ü _Z Ñ}M{SMv} ySqH wSZ vS¥ rSA{~vSY|} {ÚtÁ{S~SZMÜ} É}cSA} ÑSAr
‘rS}S’Mc _c É{Ü yÜMÉ} jv© XyÉ} PtaÜS Ñ~¥ XyÉ} éÑMq} w} rS} <s{ cSj Ñ~ XåÆÉxS
ÑaÜS¥ É}cSA} ÑSArMc yÜÉ ÑM~ XyÉ} PtaÜS} y©yôS ZØM}j É}cS}Z
hS~Ú cM}AiM~v¥ \§}yMò wÚ}MvS Y{M~} ÑSAr ejM{SAr XyÉ} PvaÜS} w} PtMdAi, rS} PcSva cSj Ai~ vS¥ _c jv wSrSaÜS~S rS} Adt{Mr Av|Úå Ai~, rSMc eSMi} oS~wS~S a fSÉ PcMm dSaÜSr _yØ
P}Sj AyMcM~ AdhÍAÖ }S7S cM} Atr¥ _dva YMi XyÉ}<S£S
AÉØMÑ®}H¥ rSMc Y} y>SuS ÑÜ vS¥ Aym XAxMÉ} YMÅwSMÅZ PÉ
PfS}SfÚA} cM}, fSÉwSrS dSÜ¥ AyMcM~ P}Sj AvÜA{r YMÉ rS} KtAvc y}S± hS~ oS~ `Ö
PdMr¥ P|v ySAÖ} yÙ$ AwAÉ{S¥ jòM~} jHyMv} PcSva mSv Y} PvZ¥ xÌA}MÜMi rS} Ñ}M{SvrSAÖr Atv`A~¥
_ u}Mv} yÙ$ ÑSAr jòM~ AxM} |SaÜS} PhîS tËM} sSc, AhåSa
cM} vS¥
|
|
{ÚtÁ{S~SZ XzÜS}Mq© _c Atv _cmS txrM}} Ay}Sm t<SrSM~} AwMn jò~ PtdMr PyA}MÜAi¥ _cmJ tËM}Z _cmS ÑUH
wA}ySM}} PtdS Pw~S{¥ cSMi PeM~a rS}S vMÖ vS¥ Éy AwiMv} VH ÑSArmSMc Y{SMt} t<SrS~ (rS}a vS{ {ÚtÁ{S~SZ) t<Sr AtMÜ Pn~Mi¥
Pn~M~a PÉ P|Mr hSZMi vS¥ aZ ÑAUvH ÉòM{öÂ; Y{SMt} t<SrS~Mc Å}HM}} zSÇSÜ PÉmSZ PySkSMö¥ PwiMv} tÁ’wS x<Sc c}S, P~j _c
wSMÅ É}SMvS, e~SÜ `Ö `Ö oSc; P|v y~Mr hSZMi, Y{S} PeSwvSò _c yS} c>Mc
PtMdS¥ Ñ}M{SMv} ÉØMcMr} jv© XMwêS c}S} t}cS} PvZ¥ yAo ~©SòÁëMÜjZ |Msî¥
Y} _c yS}, wDZ{yò yv txrM}} XyÉ}<S£
_c YAucSA}c _cCm VH-ÑSArMr PhMw j~tSwSÖS} jò~ wA}tÅñMv AeMÜMiv¥ ÑnSà fSÉ jò~ PsMc _cmS yÚMvS
t<SrS~ r@SMt} Awi Av~¥ ÉcM~ A{M~ ÑZÑZ¥ y2ÂMc} x<ScS YaÜSj ÉMxa
PÉ |SÜ vS¥ ÑAUvH h~{Sv sScSÜ PÉ rS} XzH:S wÛqñ c}Mr wS}Mi vS¥
a@}S _cmJ cM} _MeSMöv Y} cMÜc ÑSr PwiMv r@SMt} ÑAUvH} PwiMv t<Sr PnAcMÜ yÚMvS t<SrS~ ÉMò ÉMò hM~Mi¥
_ zSMyZ r@S}S yvÚÜS t<SrSM~} _Écmñ AvMÜ ÉM¡ vSeSt uÚ}SÜ AxM} YMÉv¥ _} PhMÜa P}S{S|c}
XAzarS XÉM{} hS ySeSMv} _c ÉSMÑMy}¥ XÉM{} ràcS~Hv t}Ø Pj~S} \§M}
AÑ{S~MÜ} vHMh AvAyÖ fSÉ Y} eSMi} jò~ AtMÜ r@S}S _cmS VH ÑSAr} aw} PhMw AÅcSM} hM~Miv¥ _{v É{Ü _cmS yvÚÜS t<SrS~ r@SMt} ÑSAr}
Awiv Av~¥ AciÂMrZ Y} rSMc sS{SMvS |SÜ vS¥ XyMÅMÇ _c É{Ü t<SrS~Cm ÉSMÑMy} ÑSAr} AwiMv anS} PhîS c}Mr ~Se~¥ ÑSAr} t<Sr-ÉÑ
{SsS a c>Ö AwiMv} {SCm PsMc \Mn YÉMr sSc~, rdv PÉ Y} _c yS} PhîS
c}S} YMe ÉSMÑy r@S} ÑSAr} Awiv AtMc \Mn t<SAÖMÜ }SZMx~ hSA~MÜ t<SrS~CmMc dr{ c}M~v¥ ÉSMÑMy} YMÅwSMÅ rdv PcSva ySµHAc
AiM~v vS, A|Av ÉSMÑyMc AvyÙ§ c}Myv¥
|
|
wÚTÇ ÑSAr} {tRSy
w}HêS cM} PtdS AeMÜMi rS <SÜ XAyA{µ wÚØ P|RvéA¿}
AvÆÉ}q (Testesterone)¥ _} rHÉ
eM¡} csS YMeZ yM~Ai¥ VH ÑSAr rdv ^rÍ{rH
vS sScM~ t<SrSM~} ÉHSy© YéSÉMv} zMÜ wS~SÜ¥ t~{SÜ _c yS} PtMdAi~S{ _cmS ÑUH
wA}yS} y>SMu} jM~ ^Sv c}Mi¥ _{v É{Ü cH Ñ~; ÑnSà rS}S j~ PsMc \Mn wS~SMr ~Se~¥ <sM{
yÚkMrZ wSA} vS cH Ñ~¥ _cmJ wM}Z Ptd~S{ eÇ} AÉØÑ (yvÚÜS t<SrS~)
jò~ PsMc PyA}MÜ _~¥ rS} tÁ’}e AtMÜ {tRSy PhSÜS~ eAÖMÜ wÖMi¥ jM~ rS} ^Sv
PtdyS} {MrS¥ c>MÖ} oeS AtMÜ {tRSMy} }¥`M~S
fMÇ fMÇ wA}íS} c}~¥ rS} w} jM~} uSM} \>hÍ {SCmMr t<Sr Pe>Ms hSÖ AtMr ~Se~, Y} e~e~ cM} }e AtMÜ RSy
PyM}SMr ~Se~, {MvZ Ñ~ _Mr a} _cmJ Y}S{ ÑMö, ÑÜMrS yS P|Ryv-|æqS Aci c{Mi¥ {AU ÑSAr}
_ Yh}q _{ cÔXv PtMdMiv a A~Md AeMÜMiv¥
_r csS} w} PÅMÇ YyS} ÉSAy®H} <ÉMò AxM} |SDö¥ rS} rSàêAqc y¡Ì
rS} jHyvwS® \öA~ÜS {SuÚ}H tSv cM} AeMÜMi¥ _dv c{MyAÅ AyÅ {SMÉ} XMwêS¥ PÉdSMvZ rS} jHyMv} wÛqñrS a ÉSsñcrS¥
iAy: PtySAÅÉ Pty
|
|
|