y©SMä~ hSMhñ} _{v _c XM~RAcc fmvS} csS 1852 ALòSM@} 21 P{ rSA}Md} Pyò~ c©SsA~c PÑ}S~o wA®cSÜ <cSAÅr ÑMÜAi~¥

P{A}-{SrS} ÑS}SMvS {ÛArñ} `ArÑSAÉc P<êSwm YM~ShvS} YMe y©SMä~ hSMhñ} PeSÖSw§Mv} ZArÑSÉmS _cmJ PtMd PvaÜS |Sc¥

y©SMä~-deA~ X|~ _ctS PwSrÍñAej yAqcMt} XAucS}zÍå Ai~¥ 1537 ALòSM@ vySy {ÑIt ÅS É}SrH vtH} rHM} É£éS{ a yMòSwÉSeM}} \wcÓM~ hùéSM{ PwSrÍñAejMt} ySAqj© c}S} XvÚ{Ar AtMÜAiM~v¥ É}SrH vtH {Mj |SaÜS} w} PwSrÍñAej}S É£éS{ r©Se cM} zSeH}sH rHM} ySyÚeb, AwwÚ~wSAr, y©SMä~ <zÙAr cMÜcCm éS{ AvMÜ deA~ y2} _yØ veM}} w§v cM}¥ c~cSrS ve}H} <ArïS Y}a wM}} csS¥ PwSrÍñAej wS(H}S deA~ ÅÑM}} \§}S|~ y©SMä~ éSM{ AvMjMt} <uSv u{ñ-PcM4} <ArïS cM}v a PÉdSMv 1599 ALòSM@ yMò} <s{ a zS}Mr} {Mu© A&rHÜ <ShHvr{ ALòSv \wSÉvSeS} y©SMä~ hSMhñ} <ArïS ÑÜ¥ 1630 ALòSM@ P{Sf~-PwSrñÍAej ÉØfMÇñ PwSrÍñAej}S w}SAjr ÑM~ P{Sf~ KÉv© deA~ XAucS} cM} a y©SMä~ hSMhñ} |SyrHÜ u{ñwÚUc-ÉÑ hShñCm} êArÉSuv cM} a P{A}-{SrS} {ÛArñ )ØMÉ} PhîS cM}¥ cAsr YMi, hShñ a Xv©Sv© ÉS{éH )ØÉ<S£ ÑM~a xStS} t©-çÌëMj} _c Xå}ò y¡Ì P{A}-{SrS} {ÛArÕCmMc )ØMÉ} ÑSr PsMc }êS c}S} jv© {ÛArñ ÉM{r eòSÜ kS>w Ptv¥ {ÛArñCm wÚv}SÜ eòSezñ PsMc \$S} ÑÜ XM~RAcc \wSMÜ¥ PÉZ XM~RAcc cSAÑvH} csS YMeZ y~S ÑMÜMi¥

P{Sf~}S yd ALòSv v}vS}HMc yA2 cM} YéSÜ AvMÜ |SÜ¥ ràcS~Hv zS}rÉJSm jSÑSòHM}} YMtMÅ yA2 xStS} t©-çÌëjMc ÅSAUSLw _c {§ ÑUH} ÉIÚMd AvMêw c}S ÑÜ¥ Ac© ÑSArCm rS>Mc wttA~r vS cM} c>Ö AtMÜ AwMn rÍM~ PvÜ¥ ÉJSm jSÑSòH} _Z XM~RAcc tÈÅ© PtMd dÚyZ AyhA~r Ñv¥ _yØ xStS} t©-çÌëjMc ÅSAU PsMc Xy©SÑAr Mtv¥ _ iSÖS ArAv _cCm x}{SMv AejSñ} ÉØA5î _~ScS} 771 AyfS jA{ AejSñ} y©ÜzS} P{mSMvS} jv© tSv cM}v¥ _Z fmvSCmMc T}q cM} <Ar yi} y©SMä~ hSMhñ ‘PtSA{ØMeS t©-çÌëj’ vSM{ _cCm \àÉy wSA~r ÑÜ¥ y©SMä~ hShñMc AfM} XMvc u{ñôSMv} {MrSZ XM~RAcc cSAÑvH YMi¥ P|{v, hSMhñ} <SòMq ÉØ}Aêr jSÑSMj} {Sb~Cm} AwiMv} eOCm P{A}-{SrS} {ÛArñ <ArïS} Atv yMòSwÉSeM} Ay}Sm kMÖ} {Mu© wArr ÑÜ _cCm PwSrÍñAej jSÑSj¥ yS>hS} PcSva \wSÜ vS PtMd jSÑSMj} c©SM9v P{A}-{SrS} cSMi <SsñvS cM}v _yØ {Svr cM}v jSÑSjCm Av}SwMt AvcmyrHñ PcSva y2M} PwUiMr wS}M~, ArAv PcSva AejSñÜ jSÑSMj} {Sb~Cm \wÑS} PtMyv¥ AyTMÜ} AyÇÜ jSÑSjCm Av}SwMt deA~ y2M} \wvHr ÑÜ a PtdS |SÜ PÉdSMvZ XyAôr y©SMä~ hShñ¥ rdv jSÑSMj} c©SM9v {Sb~Cm y©SMä} hSMhñ \wÑS} Ptv¥ _Z {Sb~ zS}r É}cS} crÏñc ‘`ArÑSAÉc ÉØ}êq-P|Se© yb’ LMw SHcÔAr ~Sz cM}Mi¥

y©SMä~ hShñ wÛyñM}M~} y©SMä~ jØÅv PòÅv PsMc <SÜ hS} AcM~SA{mS} tËM} yrñ{Sv deA~ ÅÑM}} \§}S|M~ (wÛMyñ _Z Éy X|~ y©SMä~ vSM{Z wA}Ahr Ai~) eòS rHM} XyAôr¥ hShñCm 1599 ALòSM@ <ArïS} w} PsMc ydyS} êAréU a wÚvAvñA{ñr ÑMÜMi¥ 1630 ALòSM@ P{Sf~Mt} &S}S )ØMÉ} w} 1661 ALòSM@ PeSM{v t© PÉSMmS vS{c _c y©Aå _Cm wÚvAvñ{Sñq cM}v¥ 1897 ALòSM@} <y~ zÎA{cMD AejSñ} tAêq AtMc} hÎÖS a P{A}-{SrS} {ÛArñ, |S ‘P~Ao Xy Ñ©SAw zMÜj’ vSM{ wA}Ahr, zHÇqzSMy êAréU ÑÜ¥ ràcS~Hv <uSv u{ñ|Sjc Y} _{ Ao-AÉ~zS jvÉSuS}Mq} tSMv ÉØÜS} cM}v¥ 1897 PsMc 1917 ALòSM@} {Mu© hSMhñ XMvc wA}yrñv, ÉØÜS} a ÉØM|Sjv ÑÜ¥ ÉSEArc cSM~a hSMhñ} yd~ ÉØÜS} ÑMÜMi¥ PÉ csS wM} y~Ai¥ 1989 ALòSM@ y©SMä~ hShñ y©SAÉA~cS {SZvM} \7Hr ÑaÜS} PeR}y ~Sz cM}Mi¥

hSMhñ} ÉIÚdzSe <ShHv AéMÉ} ‘PoSA}c’ ôSwMr©} XvÚc}Mq AvA{ñr¥ hSMhñ} wDZ{ AtcmS <SÜ hS}r~S \>hÍ _yØ PÉdSMv \>hÍ PyAt} \w} cÌ{S}H P{A}-{SrS} {ÛArñCm ôSAwr¥ iSMt} Xw} XØMÅ f*S f}¥ _Cm 32 A{mS} \>hÍ _yØ {SsSÜ _cCm çÌëÅAh\ ôSAwr YMi¥ P{A}} {ÛArñfM}} AwiMv }SUS} ÉIÚd AtMc <ÅU <ShH} PyCîr y©S~cAv¥ _Z y©S~cAv} \w} tS>ÖSM~ XtË}yrHñ eòS _yØ sSvS Z{S{ySÖS-ÉÑ deA~ ÅÑM}} XMvc tË} w|ñå X|~ tÈCîMeSh} ÑÜ¥ hSMhñ} {Û~ xmc eòS} AtMc, Y} _cCm xmc YMi wDZ{ AtMc yÖ }SUS} cSiScSAi¥ {Û~ xmc AtMÜ hSMhñ} Xz©åM} <MyÅ c}S} w} <ÉSA}r yS}S2S} PtaÜSM~ PtdS |SMy aQ PmòSM{M*} AyAz7 cSAÑvH Xy~GMv AhA®r P{Sm iSDÇÅCm XwÛyñ Kr~Ah®¥ A|c} jHyMv} vSvS AyTÜc} fmvS Kr~Ah®`A~} AyÇÜyb¥ yS}S2S AtMÜ ÉS{Mv _AeMÜ oSv AtMc _cCm yÙÑà ÉÚÉDõr Ñ~f}¥ Ñ~fM}} <MyÅ wMs PtaÜSM~ cSMh} YuSM} }Aêr A|c} XwÛyñ ÅSAÜr {ÛArñ¥ A~avSMtñS-t©-AzA|} X{} Kr~Ah® ‘At ~Sò ÉSwS}’-_} _cCm xMmS-Ah® iSMt} PtaÜSM~ ôSAwr PtdS |SÜ¥ _Z Ñ~fM}} <uSv (îy© tSTAÅMO AvA{ñr <uSv PyAtCm¥ PyAt} {u©ôM~ A|cÉÑ P{A}-{SrS} wÛqñSyÜy {ÛArñ, vH~ a PÉSvSA~ }Mg dAhr¥ Xv©Sv© PyAt`A~Mr A|c, PÉ* PjSMÉx, ov yÉMcS, PÉ* X©S*Av} {ÛArñ ôSAwr YMi¥ {ÛArñ`A~ XwÛyñ }Agv cÔA®{ wÚ}ÉHSM} ÉAõr¥ PyAt`A~} ÉS{Mv AyÅS~ AyÅS~ <sA~r P{S{ySAr¥ _Z Ñ~f}Cm} vSvS AtMc A|c a P{A}} Xv©Sv© {ÛArñ a A|c} j8cSAÑvH {Mo~ YcSM} <tAÅñr YMi¥ Ñ~fM}} tAêq AtMc vSvS AyMtAÅ xÌM~} eSi, wÚ}~rS a kS\yHAs É{A~r hSMhñ} wAy® É{SAu Pꮥ PÉZ É{SAu PêM® ÉÚ£ ÑMÜ YMi XMvc ZArÑSÉ¥ hSMhñ} {u©ôM~ ‘~Úoñ’-_} {SrS {SA}ÜS} TÙArcMO _cCm cÔA®{ `ÑS, k}vS YMi¥ _Z k}vS} j~ XAr wAy®¥ _Z `ÑS a k}vS} ÉIÚdzSMe hS}AtMc wÚ}-\t©Sv wA}MyCîr AÉM{M*} PyA| É{A~r tÅñvSsHñMt} êAqc AyµSM{} jSÜeS¥ rS iSÖS hSMhñ} <MyÅ wMs} <sM{Z yS}S2S ÉØ~î _cCm fM} AyçÜ Pc4 YMi¥ PÉdSMv vSvS u{ñwÚUc, y©SMä~ hSMhñ} ZArÑSÉ ÉDAcÕr wÚUcSyA~, }Agv yÙÑà yÙÑà P{S{ySAr, vSvS <cS} {ÛArñ, Pd~vS, iAy, cSoñ Zr©SAt AyçÜ ÑÜ¥ tÅñvSsHñMt} Y}a yÖ YcÇñq <uSv xmMc} ÉIÚdzSMe eòSrH} w|ñå AyUÔr ÉyÚj fSMÉ z}S Ay}Sm \8Úå {ÜtSv¥ y©SMä~ hSMhñ ÉS}S yi} vSvS \àÉy XvÚCïr ÑÜ¥ ‘PtSA{ØMeS-t© çÌëj’ XvÚïSvCm} csS wÛMyñZ y~S ÑMÜMi¥ <Ar yi} 3 PsMc 6 vMzG} ‘vMzvS’ \àÉy wSA~r ÑÜ¥ _Z É{Ü É{é hShñCm YM~Sc{S~SÜ ÉDõr ÑMÜ aMn a YrÉySAj PwSÖSMvS ÑÜ¥ 25 AoMÉG} A|c} j8Atv, _A<~ {SMÉ `o >SZMo vSvS XvÚïSv ÑÜ¥