PrS{SMt}
_cmS PeSwv csS PÅSvSZ¥ y~Mr _cmÌ ÉØMcSh
ÑMö, rS PÑSc¥ wS<h-i’yi} yZÉ
w|ñå YA{ PySrM~ tÁu PdrS{¥ ySyS wi2 c}Mrv vS¥ rSZ {SMZ} ÉMò Y{S} _cmS PeSwv hÌAå Ai~¥ É}~S {SAÉ Y{S}
jv© PySrM~ tÁu e}{ cM} zM} Atr, YA{ AyiSvSZ
cMZ
hStM}} vHMh PySr~ PÅÇ c}rS{¥ _dv AtvcS~ cr ytM~ PeMi— YA{ hSMZa Y} tÁu P{ÅSZ vS! PÉ |SZ PÑSc, PySrM~} tÁu AvMZ _cmS PiSù
rs© PrS{SMt} cAvMZ }SAd¥ 140 yi} YMe Anc _Z AtvmSMrZ— 1870 ÉSM~} 11 jSvÚZSA} <s{
AxAoØ PySrM~ tÁu z}
S ÑMZAi
~¥
jSMvS
Ac
l
}SWwÚMb} xÌo X©Sä _AécS~hS} X©SMÉSAÉMZÅMv} (‘xSa’) AÑMÉy XvÚÉSM} zS}MrZ ÉyMhMZ PyAÅ tÁu _yØ tÁíjSr wMq©} \àwStv ÑZ¥ eT iSYS Y}a cMZcAm <SqH} tÁu {SvÚÇ yS Xv© <SqH} dSt© AÑMÉMy y©yÑS} c}S ÑZ¥ rSMt} {Mu© YMi \m, eSuS, iSe~,PfSYS, y~eS ÑA}q, PzYS, {AÑÇ, ZZSc <zAr¥ _ iSYSa }SAÅZS _yØ Ü©SAäMvAzZSv PtÅ`A~Mr XsSñà v}aMZ, ÉÚZMov a
Pov{SMcñ ySAqAj©c zSMy ‘{Új’ (_c u}Mv} yY ÑA}q)-_} tÁu \àwStv c}S ÑZ¥
l
{SvÚÇ <s{ eT} tÁu PdMr cT cM}Ai~ {u© <SMh©¥ rÌ}MÜ vSAc Yj PsMc v’ÑSjS} yi} YMea {SvÚÇ eT wÚÇr¥
l
}SÉSZAvc zSMy tÁu Ñ~ jA~Z c}M~} {Mu© ‘ySmS}x©Sm’ tSvS} (PúSAy\~) _cAm A{µq¥ PevSñAÉ yS
jSAÉñ eT} {MrS AciÌ wSvHZ tÁMu} _Z PúSAy\M~}
{Mu© dSAvcmS c©SM}SAmva sSMc, xM~ tÁMu} _cmS ÑS~cS PÉSvSA~ }Ø ÑZ¥
l
tÁMu} _cmS `T§wÛqñ \wStSv Ñ~ ‘~©SMfSÉ’¥ _Am _cAm Åcñ}S (cSMySñÑSZM!m) jSrHZ wtSsñ, tÁMu} P{Sm c©SM~SA}} hANÅ ÉrSØÅ YMÉ _Z ~©ScMmSÉ PsMc¥ AciÌ AciÌ {SvÚMÇ} ~©ScMmSÉ ÉÑ© ÑZ vS , xM~ rS<}S tÁu yS tÁMu} dSyS} Ñj{ c}Mr wSM}v vS¥ YÉM~
rS<Mt} XM0 ~©ScMmSÉ vS{c _vjSZ{Am sSMc vS yM~Z _{v
ÑZ¥
l
}SÉSZAvc zSMy tÁu Ñ~ jA~Z c}M~} {Mu© ‘ySmS}x©Sm’ tSvS} (PúSAy\~) _cAm A{µq¥ PevSñAÉ yS
jSAÉñ eT} {MrS AciÌ wSvHZ tÁMu} _Z PúSAy\M~}
{Mu© dSAvcmS c©SM}SAmva sSMc, xM~ tÁMu} _cmS ÑS~cS PÉSvSA~ }Ø ÑZ¥
l
1886 ÉSM~ jS{SAvñ} cOAÇAyaSvH >Sv«j zv Éc«ÅM~m tÁu jHySvÚ{Úå c}S}
w$Ar \ySyv cM}v¥ _dv <|ÚAå} c~©SMq tÁMu} {SZMçSXeSñAvj{
99.999 ÅrSØÅ w|ñå )ØÉ c}S |SZ¥ xM~ PÉZ tÁu XMvcAtv uM} P}Md PtaZS hM~, vî ÑZ vS¥
l
{SvyAÅc
Xv© dSyS} u}S} YMe w|ñå
{SrOtÁíZ rS} wÚAî} <uSv \àÉ¥ Ay® SSô© ÉØôS
AÅcMc i’{SÉ yZÉ XyAu {SMZ}
tÁu dSaZSMvS} AyuSv PtZ¥
l
ÉSuS}qzSMy tÁMu} 88 ÅrSØÅ Ñ~ j~¥ Y} YMi P<SAmv 3.3 ÅrSØÅ, x©Sm 3.3 ÅrSØÅ, Åcñ}S <SZ 5 ÅrSØÅ¥ rMy AyAz7 <SqH} PtMÑ _yØ rSMt} vSvSv ‘AÉo’-_} PêM®
XvÚwSr`M~S AciÌmS Y~StS ÑZ¥ <SqH} PtMÑ tÁu KrA} ÑaZS PcSv w|SñMZ h~Mi XsSñà ÅSyc eMzñ yS jM8} wM} cr cr yY ÑMZMi, rS} awM}a XvÚwSr`M~S Avzñ}
cM}¥
l
É{U UvwSZH <SqH} VH-jSAr} ‘{©S{SA} ú©Sä’ PsMc tÁu
AvØÉÙr ÑZ¥ UvwSZH <SqH} AyAz7 Xò<r©Mò} AyyrñMv} cS}q`A~ AyaSvH}
S AvÆÉØÅZzSMy
<{Sq cM}Miv, Ac1 {©S{SA} ú©Sä-_} Ayyrñv Anc cH zSMy Ñ~ PÉmS ÉDÊqñ jSMvv vS¥
|