|
Ayer
cMZc tÅMc ySgSA~} ÉS{SAjc ZArÑSÉhhSñ} PwÅStSA} Pê®Am É{Ù$ PsMc É{Ù$r} ÑMZ hM~Mi¥ _Z É{ÙA$ _cAm ÉSuS}q ~êq, PcvvS aSvhhSñ} _Z AyMÅÇ Pê®AmMr vS}HyStH XAzfSr ç{Å yA~ï ÑMZ \MnMi _ }c{Z Y{}S PtdMr wSZ¥ Y{SMt} YM~Sh©
{©SM}j
X©S
ä
{oSAvñAm: x©SA{A~ z©S~Új Zv cM~SAv
ZS~
Pyò~ yZAm _Z wS~SytM~}
Y} _cAm Ah\¥ yZAmMr P}ShvS {jÂ{tS} YM~ShvS cM}Miv bwAvMyAÅc ySØ~S} ySgSA~ AÑ2Á-ÉS] AyySÑ-XvÚïSv a KyySAÑc uM{ñ}
cS~SvÚçA{c Ayyrñv, \wôSwv cM}Miv rS} ÉSØÜOArc ZArÑSÉ, \M8SAhr cM}Miv rS} }SjvHAr¥ _} {Mu© AtMZ P}ShvS AyyÙr
cM}Miv ‘Y{SMt} YuÚAvcrS}’ _c Sr0 ZArÑSÉ¥ ZArÑSÉAyt AÑÉSMy rS<} cOAr§ _dSMvZ¥ YM~ShvS}
cS~ÉH{S 1870 tÅMc} PeSYS PsMc 1956¥
<sM{Z PÉM} PvaZS |Sc \wStSMv} csS¥ yZMZ} Xv©r{ <uSv YM~Sh© ]vAyØÅ ÅrMc} PÅÇ wSMt eAjMZ anS ‘AyMZ} ySjS}’¥ \AvÅ ÅrMc} ySØ~S} AyMZ} ySjSM}} PcSva É}cSA} {ÑSMxjdSvS PvZ, rSZ _ csS XvSHcS|ñ P| AyMZ} ySjSM}} ZArÑSÉ P~dS cAnv¥ <cHqñ rs© Ar~ Ar~ cM} ÉØéÑ c}S Az7 er©å} PvZ¥ Xu©SAwcS {jÂ{tSM}} yZMr Y{}S rSZ PtAd AyAh® Éy \wStSMv} y©yÑS}¥ ZArÑSMÉ} ÉÛ®
PyA}MZ _MÉMi AyMZ} Av{0qw®, <HArMzSMj} dSt©rSA~cS, AyMZ} cAyrS _yØ YM~ScAhM®} ÉSê© PsMc¥
P}ShvS} yåy©, ]vAyØÅ ÅrMc} PÅÇ wSMt eAjMZ anS _Z ‘AyMZ} ySjS}’ ÑSr Åå cM}Ai~ _c ‘vrÌv AwrOrM0}’¥ _Z ‘vrÌv AwrOrM0}’ wA}hZ Y{}S YMeZ PwMZAi P{M}Aos ysñ\Zc, cÌ{cÌ{ ÉSØeSA}, wSsñ hMùSwSu©SZ, rAvcS É}cS} _yØ jÂAos aZS~MÅ} cSMj¥ ySØ~S zSÇSZ wAscOà cSj, c~©SqH t§ a ÉGÌ$ hçyrñH}¥ ]vAyØÅ ÅrMc \ô a {u©Ay§ PµAq} É{SjÉØÜS} YM2S~Mv} {Mu© AtMZ j8 _Z ‘vrÌv AwrOrM0}’¥ vS}HAÅêS a AÑ2Á/zS}rHZ jSrHZrSySt _} Xv©r{ <uSv XV¥ `ArÑSAÉc}S YMe P|{v PzMyMiv, rS} PsMc _cmÌ ÉM} AeMZ P}ShvS PtAdMZMiv, _Z vrÌv AwrOr0 Pcy~ wA}ySM}} \w} ySZM} PsMc hSAwMZ PtaZS cr`A~ YtÅñ-AvZ{-}HArZ vZ, y}Ø ySgSA~ tSDMr©} AvjS ôSv _yØ ÉÚ} É{SMvZ PÉZ AwrOrM0} AyAz7 XAzarS} ÉMò rS~ P}Md, rSMr YôS P}MdZ AycAÅr ÑMZMi¥
‘AyMZ} ySjSM}}’ \CSmv 1870-_} tÅMc} PeSYSZ w®wA®cSZ <cSAÅr <s{ AyMZ} AyaSwMv} {u© AtMZ¥ <s{ AyMZ} AyaSwv PÉ É{Z yS} ÑM~a _Z AyaSwMv} ySjS} ç{Å _cAm wA}Ahr uS}S ÑMZ aMn AyÅ ÅrMc} <s{ tÅc PsMc¥ AyaSwv <cSAÅr ÑMr sSMc {Û~r jSArAzA§c ÉØenMv} w®wA®cSZ, P|{v
cSZô
wA®cS, cS
Zô
É{Sj
, AcØyS P|SeH
ÉAI~vH,
<jSwAr Zr©SAt¥ AciÌ AtMv} {Mu©Z
X{Ù
rySjS} _yØ
Yv
2ySjS}-_} {MrS {Û~ uS}S} ÉØyStw®`A~Mra AyMZ} AyaSwv rS} ôSv td~ cM} PvZ¥ Xu©SAwcS {jÂ{tS} AyMZ} AyaSwMv} yZSMv} ÉMò vrÌv AwrOrM0} P|SeÉÛ® dÚ<Mj PwMZMiv¥ ArAv PtAdMZMiv, cH zSMy AyySÑM|Se© wSM®} XAjñr AÅêStHêSMc rS} jSAr-PcR~HMv©}
PsMc PyAÅ `T§ PtaZS cT ÑMZAi~¥ Xv© AtMc, wS®H} `q-AyhS} cT ÑZ rS} eÙÑc{ñAvwÚqrS} AvA}Md¥ wSM®} {Svt¢
AÅêStHêS, wS®H} eÙÑc{ñAvwÚqrS— P}ShvS {jÂ{tSM}} {Mr, ySgSA~ AyMZ} cS|ñcS}Mq yAÑjñeà a XåjñeMr} _Z A~òAzA§c AyzSjv vrÌv AwrOrM0} _cAm UHSLw¥
P}ShvS yM~Miv, _Z AyMZ} ySjS} eAjMZ anS} xM~ ySgSA~ AÑ2Á} AyMZ} ySAqj©c}q fMm _yØ wq<sS} <McSw XMvc PyMY |SZ¥ AyMZ} {| É}e}{ cM} PtvSwSavS} ySjSA} PcS~SÑ~¥ _Z
ySjSA} ÉØÜOAr} AyTM$ <ArySt fAvMZ aMn 1914-} _cAm {{ñ1t fmvSMc AfM}¥ AvPAy§ wA}ySM}} ÉåSv P^Ñ~rS {ÚMdSwSu©SZ YßÑr©S cM}v rS<} ySySMc cv©StSZ PsMc AvíOAr PtaZS} jv©¥ ySgSA~ AÅAêr {u©Ay§ PµAq wq<sS} É{SM~ShvSZ {Úd} ÑMZ aMn _yØ AyMZ} XvÚïSMv y©ZySdM~©}a Av2S cT ÑZ¥ yZAm} Éy PhMZ Ah§ScÇñc Xu©SMZ P}ShvS {jÂ{tS} yqñvS cM}Miv, cH zSMy _cAm ÉSuS}q P{MZ} YßSdAr _cAm w}SuHv jSAr} Ah\ ÑMZ aMn¥ Pc{v cM}Z yS vSvSv uS}SzSMÇ©}
hSwSv\MrSM} ÑSA}MZ |Sv y©Aå P^Ñ~rS!
wq<sS a AyMZ} XvÚïSMv} y©ZySd~©Mc \w~ê cM} ÉÛAhr ÑZ AÑ2ÁÉ{Sj ÉØÜSM}} _c vrÌv Xu©SZ¥ tSAy aMn, AyySMÑ ÅSVHZ c$rS}¥ É{SM~ShvS} zSeHtS} ÑZ ‘X5H~ VH YhS}’¥ AyAz7 w®wA®cSZ cSneYSZ PrS~S ÑZ ySÉ}fM}} vSh-eSvMc (_c yS} yAó{hM4} ZA2}SMc T}q cTv)¥ P}ShvS {jÂ{tSM}} {r, ‘X5H~ VH YhS}’ P|v P{MZMt} P|RvrS} <rHc¥ ‘vrÌv AwrOrM0}’ tSAy, ÉØÜS} PÑSc _Z P|RvrS}¥ _Z tSAy XvÚ|SZHZ AÑ2Á AyySÑ XvÚïSMv PtdS PtZ AyMZ} wMt©} {MrS vrÌv vrÌv ÉSØÜOArc <sS¥ _} XAucSØMÅ}Z \ySyv ÉS] wA}{¢M~¥ Ac1 ‘vrÌv AwrOrM0}’ PÉ Atv Y} ÉS]É{SMj v2vÅSMV} tHêS AvMr A&uS Ai~ vS¥
P}ShvS {jÂ{tSM}} {Mr, _Z Éy AyMZ} wMt©} PkS<c |r vS tSDr© P<M{} \w}, rS} PhMZ XMvc PyAÅ vyyuÛ} ÉSØÉSA}c crñMy©} \w}, rS} tSZy$rS} \w}¥ vrÌv AwrOrM0 vywA}qHrS yuÛ} <uSv tSAZ§ rS} SS{H} ÉSÑhM|ñ _cS7yrñH wA}yS}-y©yôS} wA}h|Sñ¥ ]vAyØÅ ÅrS@H} PÅÇ wSt PsMc ÅdM} jHyv|S®S} hSw, cOAÇy©yôS} XyvAr, hScA}} ySjSM} {2S Zr©SAt vSvS cS}Mq {u©Ay§ AÑ2Á _cS7yrñH wA}ySM} ÉØcm PtdS AtMZAi~¥ y©yôSAm uM} }SdS} jv© t}cS} ÑMZ wMYAi~ AciÌ }tytM~}¥ PhîS h~Ai~, _cS7yrñH wA}ySM}} {Û~ uS}qSAmMc Xêr P}Md cSnSM{S} YuÚAvcHc}q fmSMvS}¥ YuÚAvcHc}Mq}
_Z jTA} cSMj \wStSv ÑMZ \MnAi~ tSDr© \§}}Se¥ vrÌv AwrOrM0 P}S{SA*c \§}}Se AvZ{ zSgMr YMÉAv, _cS7yrñH wA}yS} {jyÚr c}Mr _MÉAi~¥
PÅÇ tÁAm wA}MöMt P}ShvS {jÂ{tS} YM~ShvS cM}Miv AyySÑ a wA}yS} ÉØçSå tÁAm É}cSA} YZv¥ <s{Am XyÅ©Z 1872 ÉSM~} ‘Arv YZv’¥ P~AdcS} yåy©, Arv YZMv} {Û~ \M±Å© Ai~ zS}rHZ AyySÑ-y©yôSMc u{ñ Av}Mwê cM} PrS~S¥ Ac1, _Z YZMv} <zSy yÙѧ} É{SMj Pr{v wMYAv¥ Xu©SAwcS {jÂ{tS} ZAòr cM}Miv, _Z y©sñrS} _c AyMÅÇ <{Sq ‘PcShAyÑS}-AyySÑcS¢’¥ ySgSA~ É{SMj Arv YZMv} <uSv \Mt©SåS AÑÉSMy ÉÚwA}Ahr AiM~v É]Sv2 PcÅyh4 PÉv¥ rS<}Z cv©S} AyySMÑ AÑ2Á YhSM}} fmS ‘Arv YZMv}’ Ayx~rSMcZ rÌM~ uM}¥ A&rHZ YZv, 1955-’56 ÉSM~} ‘AÑ2Á PcSo Ay~’-_} Xåeñr ‘ÉScMÉÅv X©Sf’¥ P}ShvS {jÂ{tSM}} {Mr, _Z YZMv} PtR~Mr AyySAÑr vS}H rS}
KwrOc ÉDA§Mr AciÌmS XAucS} Xjñv cM}¥ Ac1, _Z YZv _a <{Sq cM} P|, Ét©SSuHv zS}ryMÇñ y©Aå{SvÚÇ AÑÉSMy _c jv {AÑ~S} |S {Û~©, rS} hSZMr
Pp} PyAÅ tS{ ‘wA}yS}’ vS{c AwrOrSA0c <ArïSvAm}¥
_Z yZMZ} _cAm yY `q, \wStSv AÑMÉMy YM~ScAhM®} y©yÑS}¥
ZtSvHØ cSM~ {S~AycS cSM~ñc} a AçMòSxS} AwAv} cSMj YM~ScAh® y©yÑSM}} P|-uS}S ~ê cM}Ai, Xu©SAwcS {jÂ{tS} PÉZ uS}SMcZ YMe AvMZ PeMiv¥ YM~Sh© yZAmMr YM~ScAh®
Pcy~{S® ÉS{SAjc ZArÑSMÉ} yY Ah®AmZ xÌAmMZ PrSM~Av, vS}H-wÚTMÇ} PyÅzÊÇS} Xt~ytM~} eOAma y©å cM}Mi¥
YMeZ |S yM~Ai, P}ShvS {jÂ{tSM}} <uSv \M±Å© AÑ2Á-ÉS] AyySMÑ} ZArÑSÉ YM~ShvS} {Su©M{ ‘vrÌv AwrOOrM0}’ y©Sd©SvMc PjS}tS} cM} PrS~S¥ ÉM2MÑ} XycSÅ PvZ, _ PêM® ArAv \MNdM|Se© zSMy Éx~¥ Ac1, AciÌ XrOA£ PsMc |SZ¥ AyØÅ ÅrS@H} ÉSAÑr© a Xv©Sv© É{Sj-XòMv vS}HySMt} P| É}y \M8Ç, AyySÑ-ySjSM} rS} XAzfSr XvSM~SAhrZ }MZ Pe~¥ XvSM~SAhr }MZ Pe~ vH}y <ArySMt} csSa— ‘P|SeSM|Se’-_} cÌ{ÚAtvH Xu}SZ }MZ Pe~¥ Pw~S{ vS P<{j AyySMÑ} csS, |S XyÅ© P}ShvS {jÂ{tS} aSvrZ wA}ÑS} cM}Miv¥ P| ZArÑSÉAyt É{SMj}
XA~Mr eA~Mr wthS}qS c}Mr zS~ySMÉv, rS<} jSvMr ZMö ÑMy \ô a {u©Ay§
PµAq} wÚTMÇ} PÉZ Éy ‘NyySAÑc’ ÉDMcñ} csS, |S ‘xÌ~AyMZ’-} yS ‘wÚ}AyySÑ’-} {Su©M{ <ArAïr Ñr¥ <4`A~ {Mv YMÉ _Z eMyÇqSAm} XÉSuS}q {SMv}
cS}MqZ¥
|
